تترکیب و اشتقاق در دستور زبان فارسی و عربی

برای واژه سازی، راههای متعدّدی وجود دارد؛ امّا ادیبان و زبان شناسان، «ترکیب» و «اشتقاق» را از اصلی ترین فرایندهای ساخت واژه برشمرده اند. در این راستا، زبان فارسی به دلیل اینکه از خانواده زبانهای «هندواروپایی» دانسته شده و در این خانواده، فرایند واژه سازی عمدتاً از راه «ترکیب» صورت می گیرد؛ در زمره «زبانهای ترکیبی» قرار گرفته است. در مقابل، زبان عربی، هم نژاد با زبانهای «سامی» است که به دلیل اهمّیّت «اشتقاق» در فرایند واژه سازی این زبانها در ردیف «زبانهای اشتقاقی» معرّفی گشته است. این پژوهش بر آن است تا با کند وکاوی عمیق تر، دو فرایند «ترکیب و اشتقاق» را در دو زبان «فارسی و عربی» مورد بررسی قرار داده و از این چشم انداز، به بررسی تطبیقی بین این دو زبان بپردازد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که اوّلاً: فرایندهای «ترکیب و اشتقاق» در هر دو زبان «فارسی و عربی» وجود دارد؛ هرچند، مفهوم و درصد به کارگیری هر فرایند در این دو زبان، یکسان نیست و با یکدیگر، متفاوتند؛ ثانیاً: زبان فارسی در مقایسه با زبان عربی، توانایی و خلّاقیّت بیشتری برای ساخت واژگانِ جدید و مورد نیاز خود دارد و زبان عربی، در این خصوص، محدود و محصور است.